Duurzame veehouder Dittie van Zee: ‘Hoe langer de overheid treuzelt met het stikstofplan, hoe langer boeren moeten wachten met duurzame investeringen’.Beeld Maikel Samuels
Zo’n honderd boeren verzamelen zich dinsdag om te praten over verduurzaming van de landbouwsector. Stikstof is nauwelijks een thema.
Rick van de Lustgraaf21 juni 2022, 06:29
Dittie van Zee doet alles om het leven van haar zestig koeien en kalveren zo aangenaam mogelijk te maken. Wilgen en eikenbomen op haar land beschermen het vee tegen de warme zon. De hoeveelheid vee is nauw afgestemd op de hoeveelheid leefruimte. En pasgeboren kalfjes blijven zo dicht mogelijk bij de moederkoe. Zodat ze natuurlijke melk kunnen drinken, goed leren kauwen, en om gewoon wat moederliefde te ontvangen.
Want liefde, daar draait de werkwijze van veehouder Van Zee om, zegt ze. Voor het dier én de natuur. Ze ziet zichzelf als duurzame boer en komt dinsdag met zo’n honderd andere boeren bijeen in het Utrechtse Maartensdijk. Om te praten over hun boerenpassie, gegoten in de natuurinclusieve kringlooplandbouw. Die komt neer op de vraag hoe een boer zelfvoorzienend kan zijn. Landbouw waar geen plaats is voor kunstmest. Waar boeren grondstoffen hergebruiken. Waar boeren veevoer zelf telen en dieren genoeg leefruimte krijgen, zodat ze minder snel ziek worden en dus minder antibiotica nodig hebben.
‘Boer zijn is een manier van leven’
Kortom, een radicaal andere landbouwmethode dan die is gestoeld op zo veel mogelijk produceren, zoals de intensieve veebedrijven te werk gaan. “Natuurlijk willen we er goed van kunnen leven, maar het geld is niet leidend”, benadrukt Van Zee. “Boer zijn is een manier leven. Dan staat goed zorgen voor je omgeving voorop.”
Honderduit vertelt ze over het kringlooplandbouwbedrijf van haar familie in het Gelderse Herwijnen, zónder het woord stikstof in de mond te nemen. Dat de leden van de duurzame boerenclub Caring Farmers samenkomen op de dag voor het aangekondigde boerenprotest in Stroe berust op toeval. Stikstof is namelijk niet zo’n prominent gespreksonderwerp onder de duurzame boeren, merkt Van Zee. Niet zo prominent althans als onder politici, media en andere boeren.
Ademruimte om te verduurzamen
“Natuurlijk is stikstof belangrijk”, zegt ze. “Maar dat is het klimaat ook, net zoals het dierenwelzijn. Als we met al dit soort aspecten rekening houden en een landbouw organiseren die zelfvoorzienend is, met minder dieren en minder export, vermindert de stikstofuitstoot vanzelf, en verdwijnt de stikstofdiscussie naar de achtergrond.” Die discussie is slechts een afgeleide van wat een veel grotere discussie zou moeten zijn, vinden de duurzame boeren: onze voedselconsumptie. Want als we wat minder vlees eten, krijgt de landbouw ademruimte om te verduurzamen. En dan zijn er misschien wel meer boeren nodig, vermoedt Van Zee. Kringlooplandbouw is nogal arbeidsintensief.
Ze kan zich daarom niet vinden in de stikstofplannen van het kabinet om het aantal veehouderijen drastisch te verminderen. Te rigoureus, zegt ze. Zonder aandacht voor de sociale en economische gevolgen voor boeren. “En wat gaat er met het landschap gebeuren?”, vraagt Van Zee zich af. “Boeren zitten vol twijfels en vragen over hun toekomst. Jongeren hebben er zo geen zin meer in. En als we te veel volgens een keurslijf moeten werken, is de lol er ook wel af. Landbouw is ook creatief zijn, zelf oplossingen bedenken voor jouw terrein. Maar hoe langer de overheid treuzelt met het stikstofplan, hoe langer boeren moeten wachten met (duurzame) investeringen.”
2 euro voor een pak melk
Demonstreren zullen de duurzame boeren woensdag niet doen. “Dat past niet zo bij mij”, zegt Van Zee. “Ik begrijp de frustratie, maar ik hoop dat boeren ook openstaan voor andere geluiden in de samenleving. Verduurzaming is nou eenmaal noodzakelijk en we zullen met de overheid moeten samenwerken. Daarin willen wij het goede voorbeeld geven.”
Het is goed dat deze duurzame landbouwmethode stilaan op de radar verschijnt, zegt onderzoeker Anne van Doorn van de universiteit in Wageningen. De kringloopboeren weten zich steeds beter te verenigen en te mengen in het debat, merkt ze. Van Doorn geeft de boeren gelijk dat stikstof te veel aandacht krijgt in het debat. “Maar het probleem is dat dit type landbouw vooralsnog slechts een marginaal aandeel in onze consumptie heeft. En het zal moeilijk worden om dat te veranderen. Een pak melk kost al snel 2 euro en dat kan lang niet iedereen zich veroorloven. Maar het is heel goed dat deze boeren de vinger op de zere plek leggen.”